TBMM Sarsıntı Araştırma Kurulu’nda yapılan toplantıda konuşan Jeoloji Mühendisleri Odası Sarsıntı Müracaat Şurası Lideri Prof Pendik Travestileri Dr Okan Tüysüz Bugün 24 vilayet 110 ilçe canlı fay üzerinde yer almaktadır Bunların bir kısmında yakın bir kısmında uzun devirde sarsıntı olma olasılıkları vardır dedi Jeoloji Mühendisleri Odası Zelzele Maltepe Travestileri Müracaat Konseyi olarak 18 ile bu bahiste uyarıcı raporlar gönderdiklerini lakin bir adedinden dahi Ne diyorsunuz siz diye geri dönüş alamadıklarını belirten Tüysüz Marmara sarsıntısı bekliyoruz artık ve Marmara zelzelesi ümraniye Travestileri olursa asrın değil ülkenin felaketi olur Çok fazla tekrarlamak istemiyorum lakin Marmara zelzeleye hazır değildir tabirlerini kullandı
Jeoloji Mühendisleri Odası Sarsıntı Müracaat Heyeti Lideri Prof Dr Okan Tüysüz şunları söyledi Tuzla Travestileri
TÜRKİYE DE 5 5 TEN BÜYÜK ZELZELE ÜRETEBİLECEK 485 TANE BİLİNEN CANLI FAY VAR
Deprem doğal bir olay ancak biz bu sarsıntıdan önemli hasarlar alıyoruz Bu hasar almamızın temel nedenlerinden Göztepe Travestileri bir tanesi Türkiye nin doğal yapısı fakat ikincisi de bizim bir türlü uzun yıllardır zelzeleye hazır bir toplum hâline gelememiş olmamız Türkiye de 5 5 ten büyük zelzele üretebilecek 485 tane bilinen canlı fay var Yani bu şu demek Geçmişte sarsıntı üretmiş gelecekte de üretme potansiyeli olan faylar ve bu fayların biz lakin yarısını gereğince araştırdık Bir fayın karakterini gereğince anlayabilmek için üzerinde paleosismalojik çalışmaların yapılması gerekiyor Bildiğim kadarıyla 250 civarında fayı çalışmış bulunuyoruz öbürleri üzerinde rastgele bir çalışma şu ana kadar ne MTA tarafından ne üniversiteler tarafından yapılmadı Başka yandan denizlerde faylarımız var bunların hepsini ayrıntılı bilmiyoruz
GEÇTİĞİMİZ BU YÜZ ON YILDA 130 BİN CİVARINDA YALNIZCA CAN KAYBIMIZ VAR
Ayrıca yüzeyde yapılan çalışmalarda da tahminen önümüzdeki yıllarda yeni faylar ortaya çıkacak zira 2013 te devreye giren bu haritanın öncesinde bir evvelkiyle yenisi ortasında 200 tane fay farkı var Yani faylar çalıştıkça ortaya çıkıyor ve daha artıyorlar artacaklar Aşağı üst dört beş yılda bir sarsıntı oluyor Tarihlere baktığımız vakit 7 nin üzerinde çok sayıda zelzele yaşamış bir ülkeyiz
Son yaşadığımız sarsıntıda 50 binden fazla can kaybı oldu 1939 Erzincan da 32 bin 968 can kaybımız var bunun gerisinden Gölcük Kocaeli sarsıntısı geliyor ve geriye baktığımız vakit geçtiğimiz bu yüz on yılda 130 bin civarında yalnızca can kaybımız var Peki biz bu sarsıntıları bilemiyor muyduk da hazırlanamadık derseniz maalesef bilerek biz bu kayıpları verdik 17 Ağustos Gölcük ve 12 Kasım Düzce sarsıntılarının olacağı 1980 li yıllardan itibaren biliniyordu bilimsel yayınlarla ortaya konulmuştu Yalnızca geçmişteki zelzelelerin sıralamasına bakan kişi bile bu sıranın nereye geldiğini açık bir biçimde görür
MARMARA ZELZELESİ OLURSA ASRIN DEĞİL ÜLKENİN FELAKETİ OLUR
İl risk azaltma planları var bunlar geçtiğimiz yıl tamamlandı Bunların hepsinde hangi vilayetlerin sarsıntı tehlikesi olduğu açık ve net bir biçimde ortaya konulmuştur Bugün 24 vilayet 110 ilçe canlı fay üzerinde yer almaktadır Bunların bir kısmında yakın bir kısmında uzun devirde sarsıntı olma olasılıkları vardır Biz Jeoloji Mühendisleri Odası Zelzele Müşavere Konseyi olarak 18 ile bu bahiste uyarıcı raporlar gönderdik fakat maalesef bir adedinden dâhi Ne diyorsunuz siz diye geri dönüş olmamıştır Marmara zelzelesi bekliyoruz artık ve Marmara sarsıntısı olursa asrın değil ülkenin felaketi olur Çok fazla tekrarlamak istemiyorum lakin Marmara sarsıntıya hazır değildir Geleceğe yönelik projeksiyonlara bakıldığında İstanbul dünyanın 6 ncı sırada tehlike altındaki kentidir Bu tehlikenin en temel nedenlerinden bir tanesi de gelir dağılımındaki ve kişi başına düşen gelirdeki risktir Bu açıdan Türkiye gibisi kimi kentler üzere örneğin Taipei üzere Tokyo üzere Seul üzere buralar üzere çok önemli bir risk altındadır İzmir biraz daha az olmak üzere yeniden bir risk altındadır Can ve mal kayıpları açısından da çok önemli parlak bir noktada olduğumuzu söyleyemeyiz
BİR DAHA BİZ İMAR VE AF SÖZLERİNİ YAN YANA GETİRMEYECEĞİZ YOKSA SONUÇLARINA KATLANACAĞIZ
Yapı kontrol sisteminin imar müsaade süreçlerinin gereğince denetlenmediğini adabına uygun denetlenmediğini gördük ve buna ağır cezalar getirilmesi gerektiği kanaati ortaya çıktı 1948 den günümüze 23 kere direkt ya da dolaylı imar affı çıkartıldı ve bu sarsıntılar bize şunu gösterdi Bir daha biz imar ve af sözlerini yan yana getirmeyeceğiz bunu getirirsek de sonuçlarına katlanacağız Risk ögesini azaltmak için tehlike altındaki bölgelerde nüfus artışına müsaade etmememiz lazım Bugün İstanbul’un nüfusu daima artıyor ve artması için âdeta teşvik ediliyor Münasebetiyle geçmişte 10 milyon olan nüfus tehlike altındaydı bugün 20 milyon nüfus tehlike altında Münasebetiyle buradaki nüfusun artmaması için gerekli ne varsa yapmamız gerekiyor Nüfusun gibisi halde tehlikesi yüksek kentlere yığılmasını önlememiz lazım yerleşim yoğunluğunu azaltmamız lazım Sanayi ve kıymetli yapıları zelzele tehlike bölgelerinden uzaklaştırmamız uzaklaşmaları tarafında teşvik etmemiz lazım Canlı fay risklerini dikkate alarak fay üzerinde mevcut yerleşimin sınırlanması ya da vakitle kaldırılmasını sağlamamız lazım Bu bahiste neler yapılması gerektiği konusunda da fay maddesine bağlı seksen sayfalık bir yönetmelik hazırlandı bu yönetmelikte hazırdır tartışmaya açıktır
ÇOK SAYIDA YOL HARİTASI VAR LAKİN O YOLA BİR TÜRLÜ BİZ ADIM ATAMADIK
Ne yapacağımız riski nasıl azaltacağımız konusunda yol haritaları belirli çok sayıda yol haritası var lakin o yola bir türlü biz adım atamadık 2000 de Ulusal Zelzele Kurulu kuruldu 2007 de kapatıldı 2002 de Sarsıntı Ziyanlarının Azaltılması ve Ulusal Strateji Raporu yayınladılar Bunun gereklerini çok büyük ölçüde yerine getirmedik 2004 te Sarsıntı Şurası yapıldı konusunda uzman 309 kişi katıldı ve bu Zelzele Şurası kararlarının bir yıl içerisinde bitirilmesi hedeflenmişti Benim bildiğim kadarıyla 7 tane kurul kuruldu Her kurul kendi ismine birkaç cilt rapor yayınladılar ama bunların yalnızca az bir kısmı uygulama ya geçebildi Bu zelzele şûrası yapılalı on dokuz yıl oldu Bunlar uygulamaya konulsaydı bugün afetle çabada çok daha farklı bir noktada olacaktık
OLASI BİR SARSINTIDA AĞIR HASAR ALACAK YA DA YIKILACAK 90 BİN BİNADAN BAHSEDİYORUZ
Arkasından da İstanbul için Sarsıntı Master Planı hazırlandı 2003 yılında üniversitelerin iştirakiyle ortaya konan bir rapordu Lakin bugün İstanbul da yıkılma basamağında olan mümkün bir zelzelede ağır hasar alacak ya da yıkılacak 90 bin binadan bahsediyoruz Bu Zelzele Master Planı nın gereklerini yapsaydık bu 90 binden kelam ediyor olmazdık Artık her ilçede her sokakta nerede tsunami olacağına nerede hangi binaların yıkılacağına kadar çalışıldı lakin o yıkılan binalara çok fazla bir şey maalesef yapılamadı 2012 2023 Ulusal Zelzele Stratejisi Aksiyon Planımız vardı Burada yeniden kurullar oluşturuldu Maalesef burada önerilen hareket planı da şimdi yerine getirilmedi Birtakım kalemlerde yüzde 10 larda gerçekleşti birtakım kalemlerde yüzde 50 60 lara varan gerçekleşme oranları var lakin 2023 yılı Ulusal Zelzele Stratejisi Aksiyon Planı nın bitmesi gereken bir yıldı 2023 ün yarısını bitirmiş durumdayız
AFET ZİYANLARININ AZALTILMASI İSTİKAMETİNDE BİR SİYASETE GEÇMEDİĞİMİZ SURECE
Siyasi kararlılık olmadığı surece ya da kâfi olmadığı surece yara sarma değil afet ziyanlarının azaltılması istikametinde bir siyasete geçmediğimiz surece biz bu kurullarda daha çok konuşuruz Türkiye nin zelzele riski altında olan yerleri belirlidir buralarda derhâl tedbirlere başlanmalıdır Marmara Bölgesi Bingöl Yedisu bunların başında gelmektedir Çalışmalarda Marmara Bölgesi ne öncelik verilmelidir İstanbul da 90 bin binanın zayıf olduğu bunların güçlendirilmesinin ya da dönüşümünün yapılması gerektiği tabir edilmektedir Bunun en kısa vakitte hazırlanması gerektiği kanaatindeyim
