İnsan hakları örgütleri, bayan haklarına yönelik protestolara sahne olan İran’da 2022 yılında bir evvelki yıla nazaran idamların sayısında yüzde 75 artış olduğunu bildirerek “infaz makinesi” olarak tanımladıkları Tahran idaresini kınadı.
Norveç merkezli İran İnsan Hakları Örgütü ve (IHR) ve Paris merkezli Mevt Cezasına Karşı Daima Birlikte (ECPM) isimli örgüt tarafından hazırlanan rapora nazaran, İran geçen yıl en az 582 kişiyi idam etti. Bu 2015’ten bu yana görülen en yüksek sayı; 2021’de gerçekleşen 333 idamın da epey üzerinde. Rapora nazaran 2022’de idam edilenlerler ortasında 16 bayan, 3 de çocuk var.
DW Türkçe’de yer alan habere nazaran; Tahran rejimi, geçen Eylül ayında bayanlara yönelik katı kıyafet kurallarını ihlal ettiği teziyle tutuklanan 22 yaşındaki Jin Mahsa Amini’nin gözaltındaki vefatının akabinde ülke çapına yayılan protesto dalgasıyla karşı karşıya kalmıştı.
Protestolarla ilgili açılan davalarda 4 kişi idam edilirken, İran idaresi milletlerarası reaksiyonların maksadı olmuştu.
Tepkiler protestocuların idamını frenledi
İran İnsan Hakları Örgütü Yöneticisi Mahmud Amiri Moghaddam, memleketler arası reaksiyonların protestolarla ilgili idamları frenlediğini lakin rejimin toplumun geneline kaygı yaymak emeliyle öteki davalarda idam cezalarına ağır bir halde devam ettiğini belirtti.
Moghaddam, “Protestoculara verilen idam cezalarına gösterilen milletlerarası yansılar İslam Cumhuriyeti’nin infazlara devam etmesini zorlaştırdı. Bunu dengelemek ve halk ortasında kaygı yaymak için yetkililer siyasi olmayan suçlamalarla infazları ağırlaştırdı. Bunlar İslam Cumhuriyeti’nin infaz makinesinin ‘ucuz’ kurbanlarıdır” diye konuştu.
Raporda, dört kişinin protestolarla ilgili suçlamalarla idam edilmesinin dışında, idam cezasına çaptırılmış ya da idam cezası gerektiren suçlamalarla karşı karşıya olan toplam 100 göstericinin daha olduğu kaydedildi.
Uyuşturucuyla temaslı idamlarda artış
Raporda, protestoların patlak vermesinin akabinde uyuşturucuyla temaslı infazların sayısındaki keskin artıştan duyulan kaygı de lisana getirildi.
İran’da narkotikle gayret yasasında 2017’de yapılan değişikliklerin tesiriyle uyuşturucuyla irtibatlı idamların sayısında düşüş yaşanıyordu. Bu durum 2021’e kadar ülkedeki toplam idam sayısındaki düşüşe de değerli ölçüde tesir etti.
Protestoların başlamasından sonra infaz edilen idam cezalarının yarısında fazlası uyuşturucu kabahatiyle irtibatlı. Uyuşturucu hatası, 2022’deki toplam idamların ise yüzde 44’ünü oluşturdu.
Raporda uyuşturucuyla temaslı idamların 2021’dekinden iki kat, 2020’dekinden ise on kat daha fazla olduğu belirtildi.
Hak örgütleri, Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Cürüm Ofisi’nin (UNODC) bu keskin artışa reaksiyon vermemesinden yakındı.
Ölüm cezası azınlıklara karşı baskı aracı
Raporda, İran nüfusunun yalnızca yüzde 2 ila 6’sını temsil ettiği belirtilen ve çoğunluğu Sünni Müslüman olan Beluç azınlıkların ülke genelindeki tüm idamların yüzde 30’unu oluşturduğu söz edildi.
Uyuşturucu kabahatinden idam edilen Kürtlerin ve Arapların sayısında da benzeri orantısızlık olduğu vurgulanan raporda, “Ölüm cezası, İran’daki etnik azınlıkların maruz kaldığı sistematik ayrımcılığın ve kapsamlı baskının bir parçasıdır” denildi.
2022’de en fazla idam 288 ile cinayet cürmü nedeniyle infaz edildi. Bunun son 15 yılın en yüksek oranı olduğu belirtildi.
